Trzy ważne głosy w sprawie…

Poniżej zamieszczamy trzy ważne głosy w sprawie ochrony najcenniejszych przyrodniczo fragmentów Pogórza Przemyskiego, czyli północnych rubieży Wilczych Gór.

Zaczerpnięte z materiału Fundacji dziedzictwo przyrodnicze na  http://przyrodnicze.org/wp-content/uploads/2017/01/RPK.pdf

1. STANOWISKO PAŃSTWOWEJ RADY OCHRONY PRZYRODY W SPRAWIE PROJEKTOWANEGO TURNICKIEGO PARKU NARODOWEGO

Państwowa Rada Ochrony Przyrody, kierując się postanowieniami „Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody”, a w szczególności art. 96 ust. 3 stwierdzającym, że do zadań Rady należy m.in.:

• opiniowanie strategii, planów i programów dotyczących ochrony przyrody;
• ocena realizacji krajowej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej;
• przedstawianie wniosków i opinii w sprawach ochrony przyrody;

przedstawia poniższe stanowisko.

W dniach 14-17 września 2011 r. Państwowa Rada Ochrony Przyrody odbyła plenarne posiedzenie wyjazdowe w Przemyślu, poświęcone projektowanemu (od 1992 r.) Turnickiemu Parkowi Narodowemu. W wyniku wysłuchania prezentacji przygotowanych przez zaproszonych referentów, sesji terenowej, zapoznania się z licznymi materiałami merytorycznymi oraz przeprowadzonej dyskusji Rada uznaje, że istnieje nadal potrzeba i możliwości utworzenia Turnickiego Parku Narodowego, za czym przemawiają:

• zachowane, unikalne na skalę międzynarodową wartości przyrodnicze, potwierdzane współcześnie prowadzonymi badaniami;
• brak w Polsce parku narodowego reprezentującego wartości przyrodnicze Pogórza Karpackiego;
• przestrzenna zwartość obszaru projektowanego parku oraz jednolite prawne uwarunkowania gruntów będących w dominującej większości własnością Skarbu Państwa;
• opracowana dokumentacja projektowa, wymagająca jedynie uaktualnienia;
• niewielkie zainwestowanie w techniczną infrastrukturę;
• małe zaludnienie terenu.

Jednocześnie Rada zwraca uwagę, że dotychczasowy stan ochrony obszaru projektowanego Turnickiego Parku Narodowego jest niewystarczający, bowiem dotychczas utworzone rezerwaty zajmują jedynie 2,6% powierzchni jego obszaru, a status istniejącej ostoi NATURA 2000 chroni jedynie aktualny stan wybranych gatunków i siedlisk, natomiast zadaniem rezerwatu oraz parku narodowego jest ochrona całokształtu wartości przyrodniczych, krajobrazowych, naukowych, społecznych, kulturowych i edukacyjnych w tym wszystkich ekosystemów, ostoi i siedlisk przyrodniczych, a także siedlisk roślin, zwierząt i grzybów.

Szczególnym atrybutem Pogórza Przemyskiego jest splatanie się wartości przyrodniczych, historyczno-kulturowych oraz krajobrazowych. W przekonaniu Rady, park narodowy (oprócz ożywienia gospodarczego związanego z rozwojem turystyki) może odegrać na tym terenie istotną i bardzo potrzebną rolę kulturową. Aktualnie zgłaszane zastrzeżenia ze strony samorządów lokalnych mają charakter wyłącznie ekonomiczny i wiążą się z obawami utraty dotychczasowych miejsc pracy oraz podatku gruntowego wpływającego do gmin. W związku z powyższymi uwarunkowaniami Państwowa Rada Ochrony Przyrody wnioskuje o etapowe doprowadzanie omawianego obszaru do statusu parku narodowego i podjęcie następujących działań:

1. Jak najpilniejsze rozszerzenie ochrony rezerwatowej najcenniejszych ekosystemów projektowanego parku, z uwzględnieniem obszarów trudno dostępnych, mało opłacalnych dla gospodarki leśnej.
2. Objęcie wybranych rezerwatów ochroną ścisłą, do której obszar ten jest szczególnie predestynowany.
3. Uaktualnienie istniejącego stanu wiedzy przyrodniczej o obszarze projektowanego parku, z wykorzystaniem istniejących wyników badań. Dane takie powinny posłużyć delimitacji granic rezerwatów. PROP oferuje pomoc w uzyskaniu takich materiałów.
4. Podjęcie działań na rzecz zmiany przepisu o zmniejszonym podatku gruntowym z obszarów chronionych, powodującego negatywny stosunek gmin do powierzchniowych form ochrony.

Proponowane działania posiadają następujące atuty:

• zabezpieczają bezcenne wartości przyrodnicze;
• nie wymagają zgody samorządów lokalnych i nie są w kolizji z ich interesami;
• usuwają potencjalne konflikty na linii ochrona przyrody – gospodarka leśna, nie wiążąc się jednocześnie z radykalnymi zmianami w zakresie funkcjonowania miejscowego nadleśnictwa;
• dają możliwości konsensusu z gospodarką łowiecką.

Państwowa Rada Ochrony Przyrody traktuje swój pobyt na terenie Pogórza Przemyskiego oraz przedstawione powyżej postulaty jako przykład i precedens dla działań niezbędnych wobec oczekujących od lat na zatwierdzenie nowych polskich parków narodowych. Jednocześnie Rada zwraca uwagę na istotność zachowania kwestii projektowanych parków narodowych w „Krajowej Strategii Ochrony i Umiarkowanego Użytkowania Różnorodności Biologicznej” oraz konieczność wprowadzenia tego motywu do projektu „Strategii „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko” Perspektywa 2020 r.” sygnowanej przez Ministerstwo Gospodarki oraz Ministerstwo Środowiska.

Państwowa Rada Ochrony Przyrody

2. OPINIA KOMITETU EKOLOGII POLSKIEJ AKADEMII NAUK W SPRAWIE UTWORZENIA TURNICKIEGO PARKU NARODOWEGO.

W dniu 20 marca 2014 roku, na posiedzeniu plenarnym Komitetu Ekologii Polskiej Akademii Nauk, rozpatrywana była sprawa projektowanego Turnickiego Parku Narodowego. Po wysłuchaniu prezentacji zaproszonych referentów, prof. dr. hab. Wiesława Dembka z Państwowej Rady Ochrony Przyrody i Radosława Michalskiego z Fundacji Dziedzictwo Przyrodnicze, po zapoznaniu się z materiałami merytorycznymi i przeprowadzonej dyskusji, członkowie Komitetu Ekologii PAN poparli w głosowaniu ideę utworzenia Turnickiego Parku narodowego. Za utworzeniem Turnickiego Parku Narodowego przemawiają unikatowe wartości przyrodnicze tego obszaru, który obejmuje znaczącą część reliktowej Puszczy Karpackiej, znajdującej się w granicach naszego kraju. Teren ten łączy trzy prowincje geobotaniczne, co tłumaczy jego dużą bioróżnorodność. Wyróżnia go niezwykle bogata szata roślinna, w tym zbiorowiska roślinne o wysokim stopniu naturalności, liczne stanowiska rzadkich roślin (np. 80% znanych polskich stanowisk mchu bezlistu okrywowego) i pomnikowe drzewa. O niskim stopniu przekształcenia i słabym zanieczyszczeniu powietrza świadczy bardzo bogate występowanie porostów z wieloma gatunkami zagrożonymi. Wyróżnikiem planowanego Parku jest także występowanie dużych drapieżnych ssaków: niedźwiedzia, wilka, rysia i krytycznie zagrożonego w Polsce żbika, dla którego region ten jest kluczową ostoją, jak również gniazdowanie drapieżnych ptaków, m.in. orła przedniego (ponad 30% polskiej populacji) i orlika krzykliwego. O wysokim stopniu naturalności kompleksów leśnych świadczą także liczne stanowiska niezwykle rzadkich gdzie indziej gatunków owadów, a zwłaszcza chrząszczy rozwijających się w martwym drewnie.

Wartości przyrodnicze tego terenu nie są właściwie zabezpieczone. Aktualnie tylko niewielka część, bo 2,7% powierzchni planowanego Turnickiego Parku Narodowego, objęta jest ochroną rezerwatową. Nasila się przy tym antropopresja, prowadzona jest szeroko zakrojona eksploatacja zasobów leśnych, która zagraża unikalnym walorom przyrodniczym. Należy też podkreślić, że istniejący tu status obszaru NATURA  2000 chroni jedynie stan wybranych siedlisk i gatunków. Tylko utworzenie parku narodowego umożliwi ochronę całokształtu wartości przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych typowych dla regionu, a przede wszystkim ochronę naturalnych procesów ekologicznych wiążących wszystkie elementy przyrodnicze omawianego terenu. Biorąc pod uwagę unikatowe wartości przyrodnicze i ich zagrożenia, Komitet Ekologii PAN zdecydowanie popiera stanowisko Państwowej Rady Ochrony Przyrody z września 2011 roku „w sprawie projektowanego Turnickiego Parku Narodowego” oraz zawarte w nim postulaty, by jak najszybciej podjąć działania, które etapowo prowadziłyby do utworzenia Parku. Działania te, zgodnie ze stanowiskiem Rady, powinny obejmować przede wszystkim rozszerzenie ochrony rezerwatowej najcenniejszych ekosystemów projektowanego Parku, rozszerzenie zakresu ochrony ścisłej oraz wyłączenie z pozyskiwania rębnego okazów starych drzew z zastosowaniem rozwiązań opracowanych dla Puszczy Białowieskiej. Komitet Ekologii PAN proponuje także, by planowany Park nazywał się Parkiem Narodowym Pogórza Przemyskiego.

(-) Prof. dr hab. Jan R.E. Taylor

Przewodniczący Komitetu Ekologii PAN

3. LISTU POPARCIA UCZESTNIKÓW KONFERENCJI „OCHRONA PRZYRODY W POLSCE WOBEC WSPÓŁCZESNYCH WYZWAŃ CYWILIZACYJNYCH” KRAKÓW, 24 PAŹDZIERNIKA 2013 R. DLA IDEI UTWORZENIA PARKU NARODOWEGO POGÓRZA KARPACKIEGO.

Wyrażamy niniejszym poparcie dla idei utworzenia parku narodowego reprezentującego wartości przyrodnicze Pogórza Karpackiego. Park ten, zgodnie z zamysłem i staraniami kilku pokoleń przyrodników polskich, powinien zostać utworzony na Pogórzu Przemyskim w rejonie masywu górskiego Turnicy. Przemawiają za tym m.in. ciągle zachowane, unikatowe w skali międzynarodowej wartości przyrodnicze tego obszaru, potwierdzane współcześnie prowadzonymi badaniami, reprezentowanie przez niego znacznej części reliktowej puszczy karpackiej zachowanej w polskiej części Karpat, bogactwo szaty roślinnej, wyjątkowe bogactwo dużych drapieżników oraz rzadkich gatunków ptaków, jak również liczne stanowiska bardzo rzadkich, chronionych gatunków owadów, w tym chrząszczy ksylobiontycznych charakterystycznych dla pierwotnych kompleksów puszczańskich; Konieczne jest (w imię interesu ogólnonarodowego) nasilenie starań o uzyskanie akceptacji dla utworzenia tego parku u społeczności miejscowej. Biorąc pod uwagę obecne ograniczenia prawne oraz ekonomiczne, jak również fakt, że wartości przyrodnicze omawianego obszaru nie są obecnie właściwie zabezpieczone, popieramy stanowisko Państwowej Rady Ochrony Przyrody z września 2011 roku „w sprawie projektowanego Turnickiego Parku Narodowego”, rekomendujące m.in. niezbędne działania przygotowawcze, w tym:

• rozszerzenie ochrony rezerwatowej najcenniejszych ekosystemów projektowanego parku, z uwzględnieniem zwłaszcza obszarów trudno dostępnych, mało opłacalnych dla gospodarki leśnej;
• rozszerzenie zakresu ochrony ścisłej, do której obszar ten jest szczególnie predestynowany;
• rozważenie możliwości wyłączenia z pozyskiwania rębnego okazów starych drzew, z zastosowaniem rozwiązań opracowanych dla Puszczy Białowieskiej;
• opracowanie programu wsparcia dla przekwalifikowania się części gospodarki miejscowych gmin, w celu lepszego wykorzystania szans zrównoważonego rozwoju stwarzanych przez park narodowy.

W imieniu uczestników i organizatorów konferencji

prof. dr hab. Zbigniew Mirek